شهرستان نقده

شهرستان نقده در قسمت جنوبی استان آذربایجان غربی ایران قرار دارد و  مرکز آن شهر نقده است . این شهر در ۹۵ کیلومتری جنوب ارومیه واقع شده‌است. جمعیت این شهرستان طبق سر شماری سال ۱۳۸۵ برابر  با ۱۱۷٬۸۳۱ نفر بوده‌است که از این  تعداد  ۵۹٬۲۵۰ نفر آنان مرد و ۵۸۵۸۱   نفر آنان زن بوده‌اند ساکنان آن به  ترکی آذربایجانی  و  کردی سورانی  سخن  می‌گویند   جمعیت  نقده  برپایه  سر شماری عمومی  نفوس و مسکن سال  ۱۳۸۵ خورشیدی بالغ بر ۷۲٬۹۷۵ نفر بوده که از این شمار، ۳۶٬۶۹۶ نفر مرد و ۳۶٬۲۷۹ نفر زن بوده‌اند. هم‌چنین شمار خا نوارهای ساکن این شهر، ۱۸٬۳۲۰ خانوار بوده‌است
بررسی های زمین شناسی حاکی از آن است که شهرستان نقده ( سرزمین و ولایت تاریخی سولدوز ) در 500 میلیون سال قبل و در دوران سوم زمین شناسی (دوره پالئوزویک ) زیر آب قرار داشته است که سنگواره ها و فسیلها ی بدست آمده از کوههای ((لاواشلی )) مبین این ادعاست و کشف این سنگواره ها در سال 1374 بازتاب  رسانه ای گسترده ای در ایران و جهان داشت
آب و هوای شهرستان نقده تحت تأثیر عوامل فرامحلی است . اگر چه عوامل محلی نیز در کیفیت آن مؤثرند ، در زمستان توده های شمالی ، هوای منطقه را به شدت سرد و خشک می نماید و توده هایی که از غرب و شمال غرب وارد منطقه می گردد عمدتاً از دریای سیاه و مدیترانه منشا گرفته ، باعث بارندگی های زمستانی می شود و در تابستان توده های قطبی دریایی از طریق شمال و شمال غرب با کسب رطوبت دریای سیاه و دریای خزر و قسمتی از مدیترانه وارد منطقه می شوند ، این توده هوا معمولاباعث رگبار و بارندگی های تابستانی و بهاره در سولدوز می شود و وجود ارتفاعات نسبتاً بلند مجاور دریاچه ارومیه واقع در شمال شرقی شهرستان نقده ، باعث بوجود آوردن تغییرات محسو سی در آب و هوای نواحی دشت و کوهستانی منطقه می گردد و به ویژه در شرق این شهرستان این عامل موجب تعدیل درجه حرارت در زمستان   می شود. از طرف دیگر مجاورت نسبی سولدوزبا دریاچه ارومیه ، باعث اعتدال آب و هوای منطقه می شود.
باید اشاره کرد که آب و هوای این شهرستان در سال های اخیر با توجه به تغییرات عمده آب وهوایی فرامحلی دگر گون شده و نسبت به زمستانهای دهه های گذشته ، دیگر
هوای آن چندان سرد نبوده و تابستان منطقه نیز بسیار ملایم و معتدل گشته و از بارش و نزولات آسمانی فصول بارندگی کاسته شده است و ادامه چنین روندی می تواند علاوه بر تاثیر در تغییرات پوشش گیاهی و زیست جانوری ، تاثیر زیادی هم در تحول نوع اکوسیستم و سیمای طبیعی منطقه بگذارد .

بخش‌ها:     1-  بخش مرکزی                2-  بخش محمدیار     
 شهرها  :    1-  شهر نقده                     2-  شهر محمد یار   
                       
دهستان‌ها :  دهستان‌های بخش مرکزی  : 1-  دهستان بیگم قلعه  2 - دهستان نقده و دهستان‌های بخش محمد یار :  1- دهستان المهدی    2-  دهستان حسنلو
در این شهرستان، تپه‌های تاریخی ذیل قابل اشاره می‌باشد:  تپه محمدیار  ،  تپه نظام‌آباد ،  تپه گرد دینخواه ،  تپه دلینجی ارخی، تپه کویک، تپه مملو، تپه محمدشاه، تپه میرآباد، ساخسی تپه، تپه گرد قورخ  تپه شیخ معروف، تپه حاجی فیروز، تپه تادر، تپه کهریزه عجم،  تپه ورزنه، تپه شیخ احمد،  تپه بارانی عجم،  تپه امینلو،  تپه اسلام آباد،  تپه تابیه،  تپه قلات ،  تپه حسینعلی خان ،  تپه قارنا ،  تپه آقابیگلو ،  تپه عجملو،   عقرب تپه ، تپه پیزدلی، تپه قبرستان آغ جزوه، سلمان تپه،  تپه ماواران،
این شهرستان جاذبه های متعددی برای جذب توریست دارد :
دو تفریحگاه و تفرجگاه سلطان یعقوب و یددی گز (به معنی هفت چشمه)   یکی  از پرطرفدارترین و زیباترین مناطق  گردشگری این منطقه دهکده توریستی تپهٔ حسنلو و سدحسنلو نیز زیبا و گردشگر پذیر هستند تپهٔ حسنلو که در۷کیلومتری  شهر نقده قرار دارد، یکی از تپه‌های باستانی ایران است که قدمت آن به بیش از ۶ هزار سال قبل از میلاد می‌رسد  معروفترین  اثر باستانی یافت شده دراین  محل   جام طلای حسنلو  است که به عصر آهن تعلق داشته ودرموزه ایران باستان نگهداری می شود
_ دره سرسبز سلطان یعقوب،  که درفصول بهاروتابستان پذیرای حضورطبیعت دوستان و کوهنوردان می باشدو چشمه بالای دره هر خسته ازراه رسیده را بخود جلب       می نماید ودر چهار کیلومتری جنوب شهر نقده و در جوار روستای بالیقچی قرار دارد.
-تفرجگاه یئددی گوزکه با مساعی فرمانداری وشهرداری بازسازی و همه ساله پذیرای جمع کثیری ازگردشگران میباشد.دارای شهربازی وکمپهای اقامتی نیزمیباشدودر3کیلومتری جنوب غربی شهر نقده و درقسمت شرقی سلطان یعقوب  واقع است 
- رودخانه گدار :  ساحل سرسبزو پراز باغهای میوه  رودخانه گدارازکوههای غربی شهراشنویه گرفته ودرحومه نقده از روستای جاشیران  شروع و با طی مسافتی بالغ بر20کیلومتر به شهر  نقده رسیده و  از قسمت  شمالی شهر می گذرد و پس از طی  15  کیلو متر  به شهر محمدیار رسیده واز وسط شهر گذشته و درنهایت با طی 15کیلومتر دیگر به روستای ممیند منتهی و از آنجاوارد حومه روستای داشخانه شده و به دریاچه ارومیه سرازیر می شود لازم به ذکر است روستای جاشیران درمسیرجریان رودخانه اولین روستا و ممیندآخرین روستای  شهرستان می باشد . 
کوههای سرسبز ودارای چشمه های پرآب اطراف شهرکه اکثراً بصورت رشته کوه  درقسمت جنوبی شهرستان قرار دارند. کوههای مهم شهرستان نقده عبارتند از:کوه قره داغ با ارتفاع ،   1652  متر سلطان یعقوب با ارتفاع 2149 متر و کوه بابا حسن کانی رش سرشاخان، کوه خرنگ، قلعه ماران .
- پل تاریخی ممیند که مربوط به دوره صفویان می شود و درانتهای حوزه شرقی شهرستان قرار دارد و فاصله آن از سه راه محمدیار حدود 10 کیلومتر است .
-  چشمه های جوشان و معدنی شیخ معروف که آب آن شافی امراض پوستی می باشد ودر قسمت جنوب شرقی شهرستان واقع ودر کیلومتر پنجم سه راه محمدیار بطرف مهاباد تابلوی راهنمای آن نصب شده است
- ساحل دریاچه ارومیه که در فصل تابستان پذیرای خیل عظیمی ازمسافرین میباشد وآثار اسکله بندر حیدر آباد هنوز هم در ساحل جنوبی  دریاچه که حومه شهرستان نقده میباشد جلب توجه می نماید.
- ساحل دریاچه سد حسنلو که قسمت شمال شرقی آن مسیر جاده ارومیه– نقده و مهاباد است و جاده ارومیه نقده از قسمت شمال غرب آن نیز در دست احداث است و از طریق هر دو جاده مسافرین دریاچه آب شور ارومیه می توانند به ساحل دریاچه آب شیرین دسترسی داشته باشند .
- چشمه های شهرستان نقده ـ اشنویه : تعداد کل چشمه‌ها براساس آمارسال 1371دراین دشت به 160دهنه بامیزان29/38درصدتخلیه منابع آبهای زیرزمینی موردبهره‌برداری قرارگرفته است.این چشمه‌ها دارای مالکیت خصوصی بوده وجهت آبیاری نمودن اراضی زراعی وباغات مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند . چشمه‌های مهم این منطقه عبارتنداز:چشمه دشت بیل،هفت چشمه،درگه،چشمه شور،راندوله.
بازارهای محلی شهرستان نقده : تعداد بازارهای موجود در شهرستان 1 عدد می باشد که اجناس شامل دام زنده ، فرآورده های دامی ، پوشاک ، فرش ، صنایع دستی ، لوازم خانگی ، خشکبار ، خواربار ، حبوبات ، غلات و کفش و ارزاق در این بازارها عرضه می شود قدمت این بازارها 70 سال می باشد . پر‌رونق‌ترین فصل بازار ، فصل پائیز و کم رونق ترین فصل بازار فصل زمستان می باشد و بیشتر این بازارها در روز پنج شنبه برگزار می شود . مالکیت زمین بازار تحت اختیار بخش دولتی می باشد . حجم معاملات این بازار حدود چهارصد میلیون تومان در روز می باشد .
ـ تالابهای شهرستان نقده: 
ـ تالاب بین المللی یادگارلو  :این تالاب در کنار روستای یادگارلو از تالابهای مهم و بین‌المللی بوده که با ایجاد زهکشی درکنارآن متأسفانه آب آن خشکیده است وتوسط مسئولین دراحیای این تالاب اقداماتی صورت گرفته، امید است در آینده نزدیک شاهد احیای این تالاب مهم باشیم
ـ تالاب حسنلو : محل وموقعیت :مختصات جغرافیایی این تالاب عبارت است از َ22و370عرض شمالی و..و27و 450طول شرقی از نظر تقسیمات کشوری این تالاب در حوزه شهرستان نقده واقع شده و در حدود 25 کیلومتری این شهرستان قرار دارد، ارتفاع این تالاب از سطح دریا 1286 متر است. ـ راه دسترسی: این تالاب در غرب جاده آسفالته ارومیه و مهاباد و حدوداً در 5 کیلومتری دریاچه ارومیه قرار دارد و از شهرستان نقده 25 کیلومتر فاصله دارد .مساحت و محدوده این تالاب از شمال و شمال شرقی و غربی توسط تپه‌هایی با شیب 30 الی 40 درصد احاطه می‌شود. از شرق به جاده ارومیه ـ مهاباد و از سمت جنوب به اراضی پست و شور منتهی می‌شود. مساحت این تالاب 1100 هکتاربوده که با احداث سد مخزنی حسنلو باقیمانده تالاب بنام تالاب آق قلعه در سال 1386 به مساحت 400 هکتار توسط اداره حفاظت محیط زیست و همکاری جوامع محلی احیاء گردید
 ـ تالاب دورگه سنگی (سیران گلی): محل و موقعیت : مختصا ت جغرافیایی این تالاب عبارت است از : َ32 و 360 عرض شمالی و َ33 و 450 طول شرقی و از لحاظ تقسیمات کشوری جزء محدوده شهرستان نقده محسوب می‌شود و در 20کیلومتری این شهرستان واقع شده و ارتفاع این تالاب از سطح دریا 1286 متر است
ـ راه دسترسی : این تالاب در محور جاده ارومیه به مهاباد واقع شده و از کنار جاده قابل رؤیت است. بعد از رسیدن به سه‌راهی محمدیار و پیمودن یک جاده خاکی 200 متری بطرف شمال شرقی به روستای دورگه سنگی می‌رسیم که تالاب در حاشیه آن قراردارد.
ـ مساحت ومحدوده : این تالاب از شمال به رشته کوههای سنگی و از مغرب و جنوب غربی به اراضی چمن زار و پست و شور با شیب 0 تا 5/0 درصد منتهی می‌شود که این اراضی با افزایش میزان آب به زیر آب می‌رود. و از شرق و جنوب به ارتفاعات نیمه سنگی تا سنگی با خاک کم منتهی می‌شود. مساحت این تالاب حدود 380 هکتار است، عمق متوسط این تالاب 100 سانتیمتر و حداکثر عمق آن 162 سانتیمتر می رسد.
ـ تالاب طالقان :این تالاب در 6 کیلومتری شهرستان نقده و در سمت شرقی جاده شوسه نقده ـ حیدر آباد قرار گرفته و در حدود 25 هکتار وسعت دارد با وجود وسعت کم از زیستگاه‌های مهم پرندگان مهاجر است .
ـ تالاب سلدوز :این تالاب در فاصله 25 کیلومتری نقده و در شمال جاده گرده قیط ـ ممیند واقع شده و قبلاً در حدود 200 هکتار وسعت داشته ولی بعلت ریزش آب کانال زهکشی پایین دست سد حسنلو به این محل و احداث دایک توسط اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی و جمع شدن آب بر وسعت آن افزوده شد و حدود 800 هکتار می‌رسد دلیل این امر وجود خشکسالی‌های اخیر چندین ساله و نبود محل مناسب برای پرندگان آبزی و کنار آبزی بوده است.و در سال1390 تالاب سولدوز و نیزارهای گرده قیط و ممیند جهت یکپارچه سازی تالابها  با ثبت موقعیت جغرافیایی(u.t.m) به مساحت 3182 هکتار به اداره کل محترم ارسال شده است.
   ـ عوامل تهدید کننده گونه های گیاهی و جانوری شهرستان نقده : 
از مهمترین عوامل تهدید‌کننده گونه‌های گیاهی و جانوری در شهرستان نقـده همانند سایر شهرستانها بلکه فراتر از استان مسائلی چون تبدیل مراتع به زمینهای کشاورزی و سیر قهقرایی مراتع و تغییر مسیر رودخانه گدار و خشک‌کردن تالابها از جمله یادگارلو و تغییر اکوسیستم تالاب شورگل (حسنلو) با احداث سد بدون ملاحظات زیست محیطی و معرفی گونه‌های غیر بومی آبزیان و تعدد اسلحه‌های شکاری وبهره‌برداری بی‌رویه از اراضی طبیعی و نابودی زیستگاهها نابودی گونه‌های گیاهی وجانوری را به دنبال دارد.

مکان های دیدنی :